فارس/ حالا کمتر کسی برای تهیه غذا وقت می‌گذارد و سفره‌های ساده و رنگین ایرانی پهن می‌کند. فست فود، جایگزین غذای اصیل ایرانی شد و بوی قرمه‌سبزی در کوچه‌ها نمی‌پیچد. این تغییر ذائقه در فرهنگ عمومی مردم، اساساً آیا چیز مهمی است؟

از خیابان‌ها که رد می‌شدیم، بوی غذای ایرانی در کوچه پس‌کوچه‌های شهر می‌پیچید و موقع ظهر در هر خانه‌ای بوی غذای سنتی از قرمه سبزی و قیمه گرفته تا کباب و آبگوشت به مشام می‌رسید. حالا این بوی غذا نه تنها در خیابان بلکه در خانه‌ها هم نمی‌پیچد و غذاهای آماده و فست فود جایگزین غذای ایرانی در سفره خانواده‌ها شده است.حالا دیگر کمتر کسی برای تهیه غذا وقت می‌گذارد و سفره‌های ساده و رنگین ایرانی پهن می‌کند. بلکه هر کسی در گوشه‌ای، چه در خانه و چه بیرون از خانه غذا می‌خورد و دیگر خبری از جمع شدن خانواده‌ به بهانه ناهار و شام در کنار یکدیگر هم نیست.این اتفاق در حالی است که سفره غذا در سنت دیرینه ما ایرانی‌ها، بهانه‌ محکمی برای گرد آمدن خانواده در کنار هم بود و صمیمت اعضای آن با برقراری ارتباط کلامی و دیداری بیشتر می‌شد. اما حالا با جمع شدن سفره‌های ایرانی و جایگزینی فست‌فودها، ارتباطات خانواده‌ها نیز تغییر کرده و روابط خانوادگی سردتر شده است.اثرگذاری تبلیغات بر فرهنگ تغذیه ایرانی/ خانم‌ها برای تهیه غذای سنتی تنبل شده‌اند!حتماً تبلیغی را که می‌گوید کشک بادمجان مادربزرگش بهترین کشک بادمجان دنیا بوده، اما دیگر مادربزرگ هم از کشک بادمجان آماده استفاده می‌کنند، دیده‌اید. سیما فردوسی، روانشناس بالینی هم در همین زمینه با ما صحبت می‌کند و درباره علت تمایل به فست فودها معتقد است: شایع‌ترین دلیل روی آوردن مردم به غذای آماده، تبلیغات است که به نوعی ذائقه افراد را تحت تأثیر قرار داده و به سمت فست فودها گرایش داده است.فردوسی با بیان اینکه رستوران‌های بسیاری در فضای مجازی تبلیغات می‌کنند و همه چون با فضای مجازی سروکار دارند، به نوعی آن را می‌بینند و حتی یک بار هم که شده به سراغ این غذاها می‌روند، می‌گوید: علاوه بر تبلیغات گسترده و فرهنگسازی در تغییر ذائقه، خانم‌های خانه نیز این روزها تنبل‌ شده‌اند و حوصله ندارند برای تهیه غذا ساعت‌ها وقت بگذارند. به همین دلیل ترجیح می‌دهند یا غذای کنسروی در خانه استفاده و یا غذای گرم از بیرون تهیه کنند. بعضی‌ها هم که شاغل هستند، فرصتی برای تهیه غذا ندارند و به همین دلیل مجبورند چند وعده در هفته از غذای بیرون یا فست فودها استفاده کنند.گاهی اعضای خانواده به بهانه غذا هم یک جا جمع نمی‌شوندوی با بیان اینکه بچه‌ها هم با توجه به اینکه غذای بیرون یا فست فودها به دلیل چاشنی، ادویه و سس‌های مختلف و از همه مهم‌تر روغن زیاد، خوشمزه است، تمایل به این نوع غذاها دارند، می‌افزاید: فست فودها جایگزین غذای سنتی شده و در بسیاری از خانه‌ها سفره‌ها کمتر پهن می‌شود و بهانه دورهمی در خانه وجود ندارد. گاهی دیگر اعضای خانواده به بهانه غذا هم یک جا جمع نمی‌شوند و هر کسی در دنیای خودش سیر می‌کند. مخصوصا با فضای مجازی که دیگر وارد همه خانه‌ها شده و به خاطر کرونا دست هر بچه‌ای یک گوشی یا تبلت است.قبلا مادرها می‌پرسیدند: چی دوست دارید براتون بپزماین یکی را هم حتماً یادتان هست که مادرها می‌پرسیدند: چی دوست دارید برایتان بپزم! اگر این سوال، هر روز هم پرسیده نمی‌شد، هفته‌ای یک بار و در تعطیلات به زبان مادر خانواده جاری می‌شد. آن غذا، چقدر دلچسب و دلپذیر بود!فردوسی هم به این قضیه اشاره می‌کند و می‌گوید: «خانم خانه نقش مهمی در گرد آمدن اعضای خانواده دارد و حداقل کاری که او می‌تواند برای تحکیم خانواده و ایجاد روابط صمیمی با یکدیگر به وجود آورد، طبخ غذای مورد علاقه همسر و بچه‌هاست، تا به این بهانه هم شده در روز همه دور یک سفره جمع شوند. اگر پدر یا حتی مادر خانه، ظهرها بیرون است، عصرها زودتر به خانه برگردند و با عشق به طبخ غذا برای اعضای خانواده بپردازند و برای شب برنامه‌ریزی کنند تا شام را همه اعضای خانواده باهم باشند. حتی می‌شود قانونی در خانه بگذارند که همه شب‌ها برای شام دور هم جمع شوند و تا اعضای خانواده نیامده‌اند، کسی غذا نخورد.»این قول و قرار، چیز تازه‌ای نیست البته؛ و هنوز در بین خیلی از خانواده‌های ایرانی در جریان است: سفره را وقتی می‌اندازم که همه آمده باشند.این روانشناس بالینی به تأثیر کرونا در کاهش ترددها و بیرون رفتن از خانه اشاره می‌کند و می‌افزاید: کرونا و اجرای دورکاری تا حدی روابط اعضای خانواده را بیش‌تر کرده است؛ تا جایی که امکان طبخ غذا در خانه بالا رفته و افراد می‌توانند غذای گرم و خوشمزه ایرانی و یا حتی غذاهای جدید و نوظهور مورد علاقه بچه‌ها را در خانه تهیه کنند و از با هم بودن در کنار سفره لذت ببرند. البته این اتفاق هم به ساختار درون خانواده بستگی دارد که چطور زمان خود را برای در کنار یکدیگر بودن مدیریت کنند. فرهنگ غذایی اصیل ما، مک دونالدیزه شده استامان‌الله قرایی، جامعه‌شناس نیز با بیان اینکه سبک و نحوه غذا خوردن شاید بیشتر از غذایی که می‌خوریم، اهمیت داشته باشد، می‌گوید: جمع شدن اعضای خانواده سر یک سفره به همراه یک تغذیه سالم و غذایی که با عشق در خانه طبخ می‌شود، روابط اعضای خانواده را صمیمی‌تر می‌کند و مشکلات درون خانواده را برطرف می‌سازد. علاوه بر این، صحبت کردن با یکدیگر قبل یا بعد از غذا، لحظات ماندگاری را رقم می‌زند که نشاط روانی را در خانواده حاکم کرده و از آسیب‌های اجتماعی می‌کاهد.این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه جوانان به مصرف غذای آماده روی آورده‌اند و این نوع تغذیه را ترجیح می‌دهند، می‌افزاید: امروزه فرهنگ غذایی اصیل ما، مک دونالدیزه شده و همین امر شکاف فرهنگی و اجتماعی پدیده آورده  است. در گذشته غذای فرنگی به شرط ایرانیزه شدن در سفره‌های خانواده جای می‌گرفت، اما کم‌کم فرهنگ غذای غرب و فرنگی در زندگی ما جا باز کرد و دیگر کمتر سفره‌ای برای اعضای خانواده پهن می‌شود.در دوره شتاب‌زدگی زندگی می‌کنیمیکی دیگر از عوامل مؤثر در تغییر سفره‌های ایرانی و روی آوردن به غذای سنتی و حتی کمتر شدن روابط خانواده برای دورهم بودن بر سر یک سفره، اقتضای تغییرات جامعه به شمار می‌رود که در این باره محمدرضا ذوالفقاری، جامعه‌شناس و پژوهشگر حوزه آسیب‌های اجتماعی می‌گوید: ما در دوره تند بودن زندگی می‌کنیم و دوست داریم همه چیز را سریع انجام دهیم. از فعالیت‌های روزمره تا تهیه غذا و حتی خوردن آن. سریع بودن به نوعی اقتضای جامعه جدید است. وقتی خانواده از شکل سنتی گسترده به هسته‌ای تبدیل می‌شود، دیگر فرصتی وجود ندارد که خانم مطابق سنت قبل، برای خانواده غذای سنتی درست کند. بنابراین، به سمت آماده‌خوری روی می‌آورند و دیگر بوی غذای ایرانی در خانه نمی‌پیچد.وی با بیان اینکه پویایی جامعه فرصتی برای پخت و پز و تهیه غذای سنتی که نیازمند زمان است، باقی نمی‌گذارد، می‌افزاید: البته همه مردم هم اینگونه نیستند و هنوز در بعضی خانه‌ها همچون گذشته بوی غذای ایرانی می‌پیچد. در کنار تغییرات جامعه، ذائقه افراد نیز مؤثر است. مثلا اگر کسی در خانه‌ای زندگی کرده که مادر خانه به هر دلیلی برای تهیه غذا وقت نمی‌گذاشته، اعضای این خانواده به ویژه دختران پس از تشکیل خانواده با این رویکرد زندگی می‌کنند.سر سفره‌های ایرانی آبگوشت جایگاه ویژه‌ای داشت و اصلا غذای دورهمی به شمار می‌رفت. برای همین عمدتا ظهرهای جمعه که همه اعضای خانواده در خانه بودند، مادر خانه آبگوشت می‌گذاشت و اعضای خانواده هم منتظر بودند تا غذای محبوب ایرانی آماده شود و برای ملزومات آن هم همه همکاری می‌کردند. یکی سفره را می‌انداخت و دوغ می‌آورد و دیگری پیاز و ترشی را. اما حالا جای آبگوشت در سفره‌های ایرانی خالی است.ذوالفقاری با اشاره به اینکه جمعه‌ها همه خانواده دور هم جمع می‌شدند و سر یک سفره آبگوشت می‌خوردند، دلیل کمتر شدن دورهمی خانوادگی بر سر یک سفره را اینچنین بیان می‌کند: با وضعیت اقتصادی تهیه ملزومات غذای ایرانی که بیشتر آنها با مواد اولیه گرانقیمت است، به سختی امکانپذیر است. سفره‌ها هر روز کوچک و کوچک‌تر می‌شوند و افراد به سمت غذای کنسروی و ساندویچ‌ها روی آورده‌اند. اقتضای فرهنگ جامعه موجب تغییراتی شده که روی ذائقه و سلایق افراد تأثیرات زیادی داشته است، اما نباید فراموش کنیم که سفره فقط مخصوص غذا خوردن نیست، بلکه به نوعی باورهای خانواده و در نگاه کلی فرهنگ یک جامعه را تجلی می‌کند.با وجود اینکه این روزها کمتر به غذای ایرانی توجه می‌شود و بسیاری از جوانان به فست‌فودها روی آورده‌اند، هنوز غذاهای اصیل ایرانی همچون قرمه‌سبزی، کباب و آبگوشت از غذاهای محبوب بسیاری از افراد در نقاط مختلف جهان است و در برخی خانواده‌ها فرهنگ بر سر یک سفره نشستن پابرجاست.

به پیج اینستاگرامی «کم خبر» بپیوندید