فرهیختگان/متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشر آن در کم خبر به معنای تاییدش نیست

مصاحبه معین رضیئی با فواد ایزدی/ سیدابراهیم رئیسی در بخشی از سخنرانی مراسم روز تحلیف خود به بیان چارچوب سیاست‌های دستگاه دیپلماسی در دولت سیزدهم پرداخت. وی صراحتا اعلام کرد ایران از هر طرح دیپلماتیک برای لغو تحریم‌ها حمایت می‌کند. این سخنان نشان می‌دهد، راهبرد رئیسی در سیاست‌خارجه کنار گذاشتن مذاکرات هسته‌ای نیست. در همین رابطه با فواد ایزدی، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌الملل به گفت‌وگو نشستیم، متن این مصاحبه در ادامه از نظر شما می‌گذرد.رئیسی گفته که تحریم‌ها باید لغو شوند. او گفته از هر طرحی در این راستا حمایت خواهد کرد. این ادبیات نشانمی‌دهد ایران به‌دنبال کنار گذاشتن مذاکره نیست. با وجود اختلافات بین دوطرف، آیا احتمال احیای برجام وجود دارد؟رئیسی تازه دارد کارش را شروع می‌کند. او برنامه‌های متعددی را برای اجرا درنظر دارد. البته وضعیت بودجه کشور هم خوب نیست و از این جهت در سخنرانی روز تحلیفش اعلام کرد پیگیر کارهایی که منجر به لغو تحریم‌ها می‌شود خواهد بود. به‌نظرم بیان این جملات توسط رئیسی خوب و نیاز بود. چون عده‌ای هستند که دغدغه‌های رئیس‌جمهور را برای لغو تحریم‌ها زیر سوال می‌برند تا درنهایت برچسب تندروی به او و دولتش بزنند. بنابراین مطابق سخنان رئیسی همان‌طور که در فرمایشات رهبری نیز این مساله وجود دارد اگر شرایط فراهم بود نباید حتی یک‌ساعت هم برای لغو تحریم‌ها معطل شویم. منتها در دولت ضمن تلاش برای لغو تحریم‌ها و استقبال از کارهایی که برای به ثمر رسیدن این مساله انجام می‌شود باید از دولت روحانی نیز عبرت بگیریم. روحانی اولویت سیاست‌خارجی را «حل مشکل ایران با غرب» تعریف کرد. حل مشکل ما با غرب در عمل نه‌تنها در دولت روحانی، بلکه در گذشته هم جواب نداده و تنها کشور را بی‌جهت معطل کرده و باعث افزایش روند تحریم‌ها در طول زمان شده است. باید کج‌دار و مریز با غرب جلو رفت و فعالیت‌های دیگری را به‌طور موازی در دستگاه سیاست‌خارجه پی گرفت.پس با توجه به تجربیات چند سال گذشته، رئیسی نباید اولویت اصلی خود را در سیاست‌خارجی، حل موضوعی قرار دهد که اصولا قابل حل نیست، زیرا مشکل غرب با ایران به‌صورت ریشه‌ای است و با سبک کارهایی که در سالیان گذشته دیده‌ایم مشکل حل نخواهد شد. به همین جهت رئیسی در سخنان خود به ارتباط با کشورهای همسایه نیز در دولت آینده تاکید کرد. دولت ضمن ارتباط با همسایگان، باید به‌سمت خنثی‌کردن تحریم‌ها برود.چرا خنثی‌کردن تحریم‌ها؟چون رفع تحریم‌ها توسط کشورهای غربی در عمل اتفاق نمی‌افتد و استمرار آن هم کشور را معطل کرده و مشکلاتی را ایجاد می‌کند و باعث شرطی‌شدن اقتصاد می‌شود. رئیسی به این نکته در روز تنفیذ هم اشاره کرد و گفت که مذاکره را با هدف «رفع تحریم‌های ظالمانه» دنبال می‌کند، اما نمی‌خواهد «سفره مردم و اقتصاد را شرطی» کند و آن را به «اراده بیگانگان» گره بزند. این سخن نشان می‌دهد که او از عملکرد دولت روحانی در 8 سال گذشته به اندازه کافی عبرت گرفته است.به‌نظر شما دولت رئیسی در مذاکرات هسته‌ای باید چه سیاستی را در پیش بگیرد؟ آیا پذیرش تعهدات بیشتر راهکار حل مساله است یا به بحرانی‌تر شدن وضع کمک می‌کند؟ آیا طرف آمریکایی حاضر خواهد شد به برجام بازگردد؟ایران در چند ماه اخیر سیاست خود را کاملا اعلام کرده است، این سیاست در فرمایشات مقام‌معظم‌رهبری هم بود که اگر آمریکایی‌ها به برجام برگردند و تحریم‌ها را لغو کنند و این کارشان هم راستی‌آزمایی شود، ایران آمادگی برگشتن به برجام را دارد. مشکلی که وجود دارد این است که . هر بار که درباره برجام صحبت می‌کنند می‌گویند ما یک توافق طولانی‌تر و قوی‌تر می‌خواهیم؛ طولانی‌تر یعنی بازه زمانی محدودیت‌های برجامی که بعد از هشت سال یا 10 سال یا 15 سال تمام می‌شود، باید به 15 سال و 30 سال برسد و قوی‌تر هم بشود. قوی‌تر یعنی در سیاست‌های منطقه‌ای ایران؛ در سیاست دفاعی ایران و سیاست موشکی ایران دخالت کنند. در سخنان وزیر دفاع هم بود که آمریکایی‌ها می‌خواستند در متن مذاکرات وین یک جمله‌ای را اضافه کنند که ایران در حوزه‌های دیگر هم بیاید و مذاکره کند و از ایران تعهد بگیرند. چون این مساله محقق نشد، آمریکایی‌ها دوباره وضعیت را به حالت قبل در مذاکرات برگرداندند. اگر آمریکایی‌ها واقعا می‌خواستند به برجام برگردند، می‌توانستند در همان روز اول ریاست‌جمهوری بایدن -همان‌طور که بایدن دستور اجرایی صادر کرد و به توافق پاریس برگشت- به توافق برجام برگردد. همان‌طور که ترامپ با دستور اجرایی خارج شده بود بایدن می‌توانست برگردد، پس نخواستند به برجام برگردند. آمریکایی‌ها خیلی با کشورها رودربایستی ندارند. به‌هرحال توپ توی زمین آمریکایی‌هاست، اگر بخواهند به برجام برگردند ایران هم آمادگی دارد، منتها کاری که آمریکایی‌ها می‌خواهند کنند این است که ایران تحت فشار باشد و در حوزه‌های دیگری که آمریکایی‌ها دغدغه دارند، امتیاز بدهد. اینکه رئیسی این کار را کند یا نه معلوم نیست، چون این تجربه را ایران داشته که هر بار امتیاز داده طرف مقابل درمقابل دریافت امتیاز، تقریبا هیچ تحویل ما داده و بعد دوباره امتیاز جدید خواسته است. این تجربه ما ذیل برجام بود. ما شواهدی نداریم که این سبک سیاست آمریکایی‌ها عوض می‌شود، بلکه شواهدی داریم که همان سبک ادامه دارد. اگر مذاکرات وین به جایی نرسد، تقصیر ایران نیست چون ایران یک توافق برجامی را 6-5 سال پیش قبول کرده و الان هم قبول کرده که به همان توافق برگردد. اگر مذاکرات به نتیجه نرسد، تقصیر طرف مقابل است. اینکه دولت رئیسی بخواهد انعطاف نشان بدهد یا خیر باید منتظر ماند و دید در عمل او چه کار خواهد کرد؟کاظم غریب‌آبادی در گفت‌وگویی دلیل عدم‌توافق را در 7 مورد تبیین کرده است. اگر آنها بر این رویکرد اصرار کنند، ما تا چه زمانی می‌توانیم در فضای مذاکرات باقی بمانیم؟دولت بایدن از الگوی رفتاری دولت اوباما پیروی می‌کند. این الگوی رفتاری سه بخش دارد؛ نخست، ایجاد فشار و وضع تحریم علیه ایران. در شرایط کنونی دولت بایدن حاضر نشد تحریم‌های آمریکا علیه ایران را بردارد؛ چه آنهایی که زمان ترامپ وضع شدند، چه تحریم‌هایی که برای دوران قبل از ترامپ است. حتی در این حدود هشت ماهی که از روی کار آمدن بایدن نیز می‌گذرد، تحریم‌های جدیدی هم علیه ایران وضع شده است. ضدیت آمریکایی‌ها در این رابطه با مردم ایران به حدی است که حتی حاضر نشدند بخشی از اموال بلوکه‌شده ایران صرف خرید واکسن برای درمان کرونا شود. دوم ایجاد اجماع علیه ایران. یکی از مسئولان دولت بایدن چند روز قبل در مصاحبه‌ای با تایمز اسرائیل گفته بود ما نیاز داریم به اجماع جهانی علیه ایران مانند سال 2013 رسیده تا به قراردادی مشابه برجام در سال 2015 برسیم. در شرایط فعلی آمریکا به‌دنبال این است علاوه‌بر اروپایی‌ها، چین و روسیه را هم مشابه سال 2013 با خود علیه ایران همراه کند. این اجماع به‌خاطر عملکرد ترامپ الان سخت‌تر است، به همین دلیل آمریکایی‌ها به مذاکراتی مانند وین نیاز داشتند که ذیل آن با چین و روسیه علیه ایران مذاکره کنند. مورد سوم هم به حوزه تبلیغاتی برمی‌گردد. زمانی که اوباما روی کار آمد عده‌ای در داخل کشور با این استدلال که وی مسلمان‌زاده است ریاست‌جمهوری وی را فرصتی استثنایی می‌دانستند. این مساله درمورد بایدن هم صدق می‌کند، زمانی که بایدن هم رئیس‌جمهور شد عده‌ای حضور وی را در این سمت فرصتی برای ترمیم روابط میان آمریکا و ایران می‌دانستند. حتی برخی از روزنامه‌ها برای تبلیغ، عکس تمام‌قد بایدن را چاپ کردند که من چنین چیزی حتی در رسانه‌های آمریکایی ندیدم. این سه راهبرد نیاز به زمان دارد تا تحریم‌ها تکمیل شود، اجماع علیه ایران صورت بگیرد و هم عملیات روانی به نفع آمریکا صورت پذیرد.طرف ایرانی هم حرف حق برای گفتن دارد، یعنی اگر امروز آمریکایی‌ها بخواهند با این حربه که ایران عامل به بن‌بست رسیدن مذاکرات وین است، علیه کشور ما اجماع ایجاد کنند، ایران می‌تواند این حربه را خنثی کند، زیرا در شرایط کنونی ما آمادگی بازگشت به متن برجام را داریم و مشکل از طرف آمریکایی است.