شرق/متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشر آن در کم خبر به معنای تاییدش نیست
احسان کیانی، کارشناس ارشد مسائل آمریکا و تحلیلگر حوزه بینالملل در آغاز اشارهای به تأثیر مذاکرات برجام بر روند گفتوگوها برای آزادسازی اموال و داراییهای بلوکهشده ایران داشت و دراینباره چنین بیان کرد: همواره در مذاکرات برجام همکاریهای مقطعی درخصوص آزادشدن برخی از اموال بلوکهشده ایران در دستور کار قرار گرفته است تا یک فضای مثبت و تنفسی برای تهران در قبال سیاست فشار حداکثری آمریکا و تحریمهای این کشور با هدف پیشبرد مذاکرات وین و احیای برجام شکل گیرد. ضمن اینکه دولت بایدن، هم به تهران و هم به دیگر اعضای ۱+۴ این پالس مثبت دیپلماتیک را داده است که کاخ سفید با تلاش برای آزادسازی بخشی از اموال بلوکهشده ایران به دنبال تغییر رویه و انعطاف در سیاست فشار حداکثری است. بااینحال نرمش ظاهری دولت بایدن درخصوص آزادسازی داراییهای ایران در صحنه عمل به خروجی ملموسی ختم نشده است و نهایتا شاهد نشاندادن چراغ سبزهایی از سوی واشنگتن مبنی بر دادن حوالههایی برای صادرات برخی کالاها و اقلام مورد نیاز ایران از سوی کشورهایی چون کره جنوبی، ژاپن، چین، روسیه و... هستیم که البته این کالاها و اقلام نباید مغایر با سیاستهای فشار حداکثری، تحریمهای آمریکا و خطوط قرمز وزارت خزانهداری باشد.تحلیلگر ارشد مسائل آمریکا در ادامه خاطرنشان کرد که تفاوت و تضاد مواضع دو طرف تهران و واشنگتن درخصوص آزادسازی اموال بلوکهشده ایران تا اندازهای به تشدید تعارض منافع این دو ذیل توقف مذاکرات وین به دلیل اختلاف بر سر خروج سپاه از لیست گروههای تروریستی و همچنین دیگر اختلافات باقیمانده درباره این مسئله بازمیگردد. بنابراین به هر اندازه این توقف به درازا بکشد، روی تلاشها برای آزادسازی اموال بلوکهشده ایران هم آثار مخرب خود را دارد. به همین دلیل در شرایط کنونی که شاهد توقف بیش از 40 روزه مذاکرات وین هستیم و در عین حال نیز روزبهروز دامنه اختلافات بین جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا درخصوص احیای برجام بیشتر میشود، دولت بایدن اکنون به این نتیجه رسیده است که در فضای بنبست کنونی هیچگونه امتیازی، ولو مقطعی و کوچک به تهران ندهد. خصوصا که اکنون کاخ سفید، هم در داخل با مخالفان جدی درخصوص نحوه مذاکرت با تهران با محوریت خروج سپاه از لیست گروههای تروریستی مواجه است و هم در سطح منطقهای تلاشهای کشورهایی مانند عربستان و بهخصوص اسرائیل هم فشار را بر دولت بایدن بیشتر کرده است. بنابراین تا زمانی که مذاکرات وین در توقف به سر میبرد، به نظر نمیرسد که هیچگونه اقدام روشن و ملموسی برای آزادسازی اموال و داراییهای بلوکهشده ایران صورت بگیرد.کیانی گریزی هم به تلاشها و مواضع ایران داشت و درباره آن تصریح کرد که توقف مذاکرات وین و تداوم فضای بنبست کنونی برای احیای برجام نیز تهران را به این نتیجه رسانده است که حداقل تا تعیین تکلیف این مذاکرات نمیتواند به اموال بلوکهشده خود دست پیدا کند. ازهمینرو است که دولت سیزدهم بهصراحت عنوان کرده است که باوجود مذاکرات و تلاشهای دیپلماتیک برای آزادسازی بخشی از این اموال بلوکهشده در کشوری مانند کره جنوبی نهایتا این مذاکرات به مرحله نهایی و اجرائی نرسیده است. بدیهی است که تنها عامل و مانع بر سر آزادسازی اموال و داراییهای بلوکهشده ایران به احیای برجام بازمیگردد.این کارشناس مسائل بینالملل در ادامه با یادآوری پروسه تبادل دو زندانی دوتابعیتی (انوشه آشوری و نازنین زاغری) در قبال بدهی انگلستان به ایران تصریح کرد که در تبادل مذکور طرف مقابل جمهوری اسلامی، بریتانیا بود و چون دولت بوریس جانسون چراغ سبز آمریکا را پیش از توقف در مذاکرات وین کسب کرده بود، این تمایل و توان را داشت که با پرداخت بدهی خود به ایران آزادی این دو نفر را رقم بزند. اما به دلیل آنکه اکنون از آن فضای مثبت روزهای پایانی اسفندماه سال گذشته دور شدهایم و به موازاتش هر لحظه فضای منفی بر مذاکرات سنگینی میکند، دیگر دولت بایدن به دنبال تکرار تبادل زندانیان دوتابعیتی و آزادکردن اموال بلوکهشده ایران تا زمان تعیین تکلیف مذاکرات وین نیست.این تحلیلگر ارشد مسائل آمریکا، عدم آزادسازی اموال بلوکهشده ایران را بیارتباط به جنگ اوکراین نمیداند و دراینباره بیان میدارد که چون با وقوع جنگ اوکراین و نقش مخرب روسیه در وین، فضای لازم و مثبت برای احیای برجام سختتر شده است. دولت بایدن هم به دلیل فشارهای داخلی و منطقهای سعی میکند جایگاه و نفوذ خود را در ساختار سیاسی آمریکا با دادن امتیاز به مسکو و تهران تضعیف نکند. خصوصا اینکه علاوه بر جریان قاطع جمهوریخواهان حتی هسته مرکزی دموکراتها در کنگره هم انتقادات جدی به نحوه مذاکرات دولت بایدن داشته و دارند. در چنین شرایطی بایدن تمایل کمتری برای آزادسازی اموال بلوکهشده ایران دارد؛ بهویژه آنکه از نگاه واشنگتن در جنگ اوکراین، تهران بازیگری است که نهتنها موضع قاطعی در برابر مسکو اتخاذ نکرد بلکه حتی به نحوی حمایت سیاسی، دیپلماتیک، رسانهای و حتی نظامی از کرملین در حمله به اوکراین را در دستور کار خود قرار داده است. بنابراین این نکته هم هزینه نرمش و انعطاف دولت بایدن در برابر ایران را بهواسطه تصمیم برای آزادسازی اموال بلوکهشده در کشورهایی مانند کره جنوبی بالا میبرد.کیانی به واکاوی اختلافات در بدنه دولت بایدن درباره مذاکره و نحوه تعامل با ایران پرداخت و تصریح کرد که با توقف در مذاکرات وین شاهد تشدید اختلاف نظر بین مشاور امنیت ملی کاخ سفید با محوریت جک سولیوان و تیم مذاکرهکننده وزارت امور خارجه با محوریت رابرت مالی درخصوص مذاکره با ایران هستیم. در پی تشدید اختلاف نظرها، جک سولیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید منتقد جدی انعطاف در برابر ایران است. بنابراین مخالف سرسخت هرگونه امتیازی مبنی بر خروج سپاه از لیست گروههای تروریستی یا آزادسازی بخشی از اموال بلوکهشده ایران است؛ چراکه به باور سالیوان در شرایط توقف مذاکرات نباید امتیازی به ایران داده شود. در همین راستا بیانیه چند روز پیش کاخ سفید مبنی بر گرفتن امتیازات فرابرجامی در ازای خروج سپاه از لیست گروههای تروریستی معنای خاص خود را دارد؛ چراکه بسیاری معتقدند اصرار تهران بر خروج سپاه از لیست گروههای تروریستی و گرفتن انتقام موضوعات فرابرجامی هستند که ایران باید درخصوص آن تضمینهای لازم را بدهد. به همین دلیل دولت بایدن تا زمان تعیین تکلیف این اختلافات باقیمانده مهم به هیچ وجه اقدامی برای آزادکردن اموال بلوکهشده ایران نخواهد داشت؛ چراکه به باور آنها این اموال و داراییها در صورت آزادشدن صرف اقدامات منطقهای ضدآمریکا خواهد شد. پس هرچه زمان را از دست بدهیم، بیشک پروسه احیای برجام سختتر و در عین حال شکنندهتر خواهد شد.این کارشناس ارشد مسائل بینالملل حسن ختام تحلیل خود را به تأثیر مناسبات منطقهای بر عدم دسترسی ایران به اموال خود اختصاص داد و درباره آن تصریح کرد باوجود برخی ادعاهای داخلی مبنی بر تلاش دولت عراق برای پرداخت بخشی از بدهیهایش به ایران، این مهم با واقعیتهای جاری اقتصادی کشور چندان منطبق نیست؛ چراکه بغداد بدون اجازه و چراغ سبز واشنگتن نمیتواند اقدامی درخصوص بازپرداخت بدهیهای خود به ایران داشته باشد. با این حال در شرایط کنونی و با وجود اختلافات جدی بین تهران و واشنگتن بر سر سپاه، برجام و توقف در مذاکرات، آمریکا تمایل جدی دارد که مناسبات ایران و عراق به نحوی پیش رود که منافع ایالات متحده در این کشور (عراق) و کل منطقه خاورمیانه حفظ شود. منتهی چالش دیگر اینجاست که فضای سیاسی داخلی عراق هم به نحوی حرکت میکند که احتمال پرداخت بخشی از بدهیهای ایران را کمرنگ میکند. به هر حال دولت کاظمی یک دولت مستعجل است و به موازات آن پارلمان جدید عراق دچار نوعی سکون و انسداد شده و چون نخستوزیر عراق این باور را دارد که نیروهای همسو و وابسته به ایران در تداوم و تشدید بنبست کنونی عراق دخیلاند و حتی مانع از رسیدن مجدد وی به پست نخستوزیری هستند، تمایلی به دادن امتیاز به ایران ندارد، مگر اینکه وضعیت دولت عراق به یک وضعیت باثبات برسد. پس مواضع دولت سیزدهم درخصوص پرداخت بخشی از بدهیهای عراق به ایران دور از واقعیتهای میدانی است، مگر اینکه پارامترهای اقتصادی بهویژه در بازار ارز این مسئله را تأیید کند و چون بازار ارز تاکنون هیچ واکنش مثبتی درخصوص آزادشدن اموال بلوکهشده ایران در دیگر کشورها یا پرداخت بخشی از بدهیهای عراق به ایران نشان نداده، مؤید آن است که این ادعاها از اساس زیر سؤال است.