اعتماد/متن پیش رو در «اعتماد» منتشر شده و انتشارش در «کم خبر» به معنای تایید آن نیست
براساس جدیدترین گزارش معاونت بررسیهای اقتصادی اتاق تهران، در یک دهه منتهی به سال 1401، روند افزایشی تورم در بخش صنعتساخت، معدن و کشاورزی مشابه بوده است. این تحلیل براساس شاخص بهای تولیدکننده به عنوان پیشنگر روند آتی تورم مصرفکننده بوده است. برهمین اساس میتوان دید که در سال 1401، رشد شاخص بهای تولیدکننده برای بخش کشاورزی نسبت به سال 1400 از دو بخش دیگر بیشتر و حدود 64 درصد بوده است. شاخص بهای تولیدکننده بخش صنعت ساخت و معدن نیز در سال 1401 نسبت به سال 1400 به ترتیب حدود 32 درصد و 21 درصد افزایش یافته است. در مقایسه با تورم یا همان رشد شاخص بهای مصرفکننده، افزایش قیمت در بخش کشاورزی در مقایسه با تورم بالاتر و در دو بخش صنعت ساخت و معدن کمتر بوده است.شاخص مقدار تولیدشاخص «مقدار تولید» چیست؟ شاخص مقدار تولید از شاخصهای اقتصادی است که تولید واقعی بخشهای معدن، صنعت ساخت و کشاورزی را ارزیابی میکند. این شاخص از مهمترین نماگرهای کوتاهمدت اقتصادی است که تغییر در مقدار کالاها و خدمات تولید شده توسط بخشهای اقتصادی مورد نظر را نشان میدهد. این شاخص از کاربردی گسترده در مطالعات اقتصادی برخوردار است و به دلیل عدم تاثیرگذاری تغییرات قیمت بر این شاخص میتواند به خوبی عملکرد واقعی بخشهای مورد نظر را توضیح دهد و به عنوان معیاری برای اندازهگیری تغییرات کوتاهمدت ارزش افزوده این بخشها، مورد استفاده قرار بگیرد. شاخص مقدار تولید، وضعیت فعالیت بخشهای گوناگون را به صورتی فشرده و ساده نشان میدهد و منبع اطلاعاتی مفیدی برای تصمیمسازی و سیاستگذاری اقتصادی است.
بازار
صعود دو فصل در صنعت ساخت مرور حرکت شاخص تعدیل شده مقدار تولید در بخش صنعت ساخت در فصول بهار 1400 تا زمستان 1401 را نشان میدهد، این شاخص در زمستان سال 1401 برای چهارمین فصل پیاپی رشد مثبت همراه با افزایش سرعت 5 واحد درصدی را تجربه کرده و به رشد 12.1 درصدی رسیده است. البته در 4 فصل منتهی به زمستان 1401، این شاخص با سرعت رشد بیشتری در حال افزایش بوده، اما تنها در پاییز و زمستان 1401 شاخص تعدیل شده مقدار تولید صنعت ساخت، سطحی بالاتر از سال پایه 1390 را به خود اختصاص داده است. در یازده سال منتهی به سال 1401، شاخص مقدار تولید صنعت ساخت در 5 سال رشد منفی داشته و تنها در سال 1401 توانسته از سطح شاخص در سال 1390 فراتر رود که نشان از توان ضعیف صنعت در این دوره برای ارتقای سطح تولیدات است. میانگین رشد سالانه شاخص مقدار تولید صنعت ساخت در 1391 الی 1401 حدود 1.2 درصد بوده که کمتر از ارقام پیشبینی شده در قوانین برنامه توسعه کشور است. شاخص مقدار تولید صنعت که از سال 1398 روند رو به رشدی داشته، در سال 1401 به رقم 101.4 رسیده که نسبت به سال قبل از آن، رشد 7.7 درصدی را تجربه کرده است.
سقوط بخش معدن دادههای موجود در بخش معدن نشان میدهد، شاخص مقدار تولید در یازده سال اخیر همواره با نوسانات زیادی همراه بوده است. این دادهها که به قبل از سال 1401 اشاره دارد؛ نشان میدهد، بخش معدن با کسب میانگین رشد سالانه منفی 0.5 درصد و تجربه رشد منفی در 6 سال، نتوانسته سطح تولیدات خود را به سطح تولیدات سال 1390 برساند. در سال 1401 شاخص مقدار تولید معدن در مقایسه با سال 1400 تنها حدود 0.7 درصد افزایش یافته و با وجود این افزایش، سطح مقدار تولید به 95.2 رسیده که پس از سال 1395 پایینترین رقم شاخص در بازه مورد بررسی را به خود اختصاص داده است.
رکود در بخش کشاورزیبه دلیل ماهیت فعالیت بخش کشاورزی، معمولا روند فصلی تولیدات محصولات این بخش که بیشتر مبتنی بر تولیدات زراعی و باغی است، درفصول نیمه نخست سال از افزایش نسبی برخوردار است. با توجه به نوسانات فصلی تولیدات بخش کشاورزی، برای تحلیل روند شاخص تولید این بخش، روند تعدیل فصلی شده اطلاعات دقیقتری را در اختیار قرار میدهد. مرور روند تعدیل فصلی شده شاخص مقدار تولید بخش کشاورزی نشان میدهد، در هشت فصل منتهی به زمستان 1401، شاخص مقدار تولید بخش کشاورزی یعنی تعدیل شده فصلی، رشد منفی داشته و این بخش با رکود همراه بوده است. در زمستان 1401 از سرعت افت شاخص مقدار تولید کاسته شده و به منفی 4.1 درصد رسیده و نسبت به زمستان 1400 وضعیت تولید در این بخش تضعیف شده است. برخلاف روند حاکم بر دو بخش صنعت ساخت و معدن، شاخص مقدار تولید کشاورزی، همواره از مقدار آن در سال 1390 بالاتر بوده است. شاخص مقدار تولید کشاورزی همواره در 11 سال منتهی به سال 1401 به جز سال 1393، بالاتر از سطح آن در سال 1390 قرار گرفته است. با این وجود در سال 1401 برای دومین سال پیاپی روند نزولی را طی کرده و رشد منفی 4.5 درصد را تجربه کرده است. میانگین رشد سالانه شاخص مقدار تولید کشاورزی در دوره مورد بررسی برابر با منفی 0.18 درصد است. رقم این شاخص در سال 1401، برابر با 100.5 اعلام شده که پس از سال 1393، پایینترین رقم این شاخص در سالهای اخیر است. بخشی از روند کاهنده شاخص مقدار تولید بخش کشاورزی به تغییرات اقلیمی نسبت داده میشود.
شاخص بهای تولیدکننده چیست؟شاخصهای قیمت، به عنوان مهمترین نماگرهای سنجش وضعیت اقتصادی هر کشوری به حساب میآیند. بررسی تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده به علت تاثیرات آن در شاخص قیمت مصرفکننده و همچنین روند تولیدات اقتصادی از منظر سیاستهای پولی و سایر سیاستهای اقتصادی بسیار اهمیت دارد. با توجه به اینکه شاخص قیمت تولیدکننده منعکسکننده قیمتهای نهایی در درب کارخانه تولیدکنندگان داخلی است، از این رو هر عاملی که قیمت تمام شده تولیدات را تحت تاثیر قرار دهد؛ موجب تغییر شاخص قیمت تولیدکننده نیز میشود. این شاخص به عنوان یکی از اصلیترین شاخصهای پیشنگر برای روند آتی تورم مصرفکننده محسوب میشود. بهطوری که، در سمت عرضه اقتصاد، هر گونه تغییر در شاخص قیمت تولیدکننده از جمله تغییر در هزینه تولید منجر به تغییر قیمت کالاهای واسطهای و نهایی میشود و از این طریق به شاخص قیمت مصرفکننده نیز منتقل میشود.
صعود شاخص تولیدکننده در بخش کشاورزیباتوجه به اینکه شاخص «بهای تولیدکننده»، برآوردی احتمالی از وقوع پدیدهای در آینده میدهد. بخشی از افزایش شاخص بهای مصرفکننده در اقلام صنعتی در هر فصل به افزایش شاخص بهای تولیدکننده در تولیدات متناظر در فصل قبلی نسبت داده میشود. بر همین اساس روند رشد شاخص بهای تولیدکننده صنعت ساخت که از فصل دوم سال 1401 کاهشی شده بود، در زمستان 1401 مجددا معکوس شد و با افزایش 29.2 درصدی به 883.5 درصد رسید. با وجود این رشد در مقایسه با زمستان 1400 از سرعت افزایش بهای تولیدکننده در تولیدکننده در بخش صنعت ساخت کاسته شده است. عوامل گوناگونی در افزایش بهای تولیدکننده در بخش معدن اثرگذار هستند که کاهش توام عرضه و افزایش هزینههای تولید از مهمترین آنها بوده و با توجه به پیوند پیشبینی این بخش با سایر بخشها و تامین نیاز کالاهای واسطهای آنها، افزایش بهای تولیدکننده در بخش معدن تاثیر قابل توجهی بر افزایش بهای تولیدکننده در سایر زنجیرههای مرتبط در صنعت ساخت نیز خواهد گذاشت. شاخص بهای تولیدکننده معدن در زمستان 1401 با رشد حدود 34 درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به حدود 1468 رسیده است. در زمستان 1401 سرعت رشد این شاخص در مقایسه با فصل مشابه سال قبل نسبت به پاییز همین سال با افزایش قابل توجهی مواجه شده است و از 9.7 درصد به 33.7 درصد رسیده است. شاخص مقدار تولید کشاورزی در زمستان 1401 در مقایسه با مدت مشابه سال قبل با افزایش 85 درصدی همراه بوده که این رقم بالاترین میزان رشد این شاخص در 8 فصل منتهی به زمستان 1401 است. افزایش بهای تولیدکننده در بخش کشاورزی تاثیر قابل توجهی بر افزایش بهای مصرفکننده در اقلام کشاورزی نیز خواهد گذاشت.