روزنامه شهروند/ ١٦٤ سال پیش، برابر با نهم دسامبر ١٨٥٦ میلادی، نیروی دریایی انگلستان برای منصرف کردن ناصرالدین شاه از اشغال شهر هرات، بندر بوشهر را به تصرف خود درآورد. در واقع شاه قاجار پس از شنیدن اخبار درگیر شدن انگلیسی‌ها در جنگ کریمه، بر آن شد تا شهر هرات را که در پی تضعیف حکومت مرکزی سال‌ها قبل از مام میهن جدا شده بود، به سرزمین اصلی بازگرداند. البته این میان برخی تاریخ‌نگاران تحریکات دولت‌های روسیه و عثمانی در جهت شیر کردن شاه قاجار را نامحتمل نمی‌دانند. هرچند در این مورد نیز بی‌کفایتی دولت قاجار باعث شد نه‌تنها هرات که افغانستان نیز به شکل رسمی و برای همیشه از ایران جدا شده و استقلال یابد. باید دانست ادعای ارضی ایران نسبت به هرات تنها مختص دوره ناصری نبود و از زمان فتحعلی‌شاه و محمدشاه قاجار دولت‌های مستقر در ایران خواستار بازگرداندن این شهر به موطن اصلی بودند. هرات در طول تاریخ بخشی لاینفک از خاک ایران محسوب می‌شد، اما از دیرباز ازبک‌ها نسبت به آن چشم طمع داشتند و هرگاه دولت مرکزی رو به ضعف می‌گذاشت، دست‌اندازی به آن را شروع می‌کردند.

در اواخر صفویه، فتنه بزرگ افغان‌ها با قدرت گرفتن نادرشاه رو به افول گذاشت، اما مرگ نادر موجب شد افغان‌ها مجدداً شهرهای شرقی ایران را مورد حمله قرار دهند. این میان باز شدن پای انگلستان به منطقه و تلاش این امپراتوری برای حفظ منافعش در هندوستان باعث شد سیاست تضعیف دولت‌های منطقه در دستور کار قرار گیرد. حمایت از افغان‌هایی که سرحدات شرقی ایران را نا امن کرده و دست به اشغال برخی شهرها ازجمله هرات زده بودند، در راستای همین سیاست باید ارزیابی شود.

اهمیت این نقشه تا بدانجا بود که لندن با وجود درگیری با امپراتوری روسیه در شبه‌جزیره کریمه، به محض اطلاع از حمله ایران به هرات بلافاصله کشتی‌های جنگی خود را راهی خلیج فارس کرد تا ناصرالدین شاه را مجبور کند دست از هرات بردارد. دولت انگلستان پس از پیاده ‌شدن نیروهایش در جنوب ایران برای شاه قاجار پیغام فرستاد که در صورت عدم عقب‌نشینی از هرات اشغال شهرهای ایران به بوشهر محدود نخواهد شد. در چنین اوضاعی ناصرالدین‌شاه، با صدور دستوری امین‌الدوله، سفیر ایران در پاریس را موظف کرد بحران به وجود آمده میان ایران و انگلستان را فیصله ببخشد. تلاش‌های امین‌الدوله نهایتا منجر به انعقاد قرارداد پاریس میان ایران و بریتانیا شد. به موجب این قرارداد هرات برای همیشه از ایران جدا شد و دولت ایران به‌طور رسمی استقلال افغانستان را به رسمیت شناخت.