مهر/ کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می‌دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می‌کند.

آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری‌بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آن‌ها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره‌بازی که پس از آغاز و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ استقبال مخاطبان، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره‌بازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.در پنجاه و یکمین و اولین شماره از این روایت رسانه‌ای در سال ۱۴۰۱ به سراغ موسیقی تیتراژ سریال پرطرفدار «نون خ» به کارگردانی سعید آقاخانی، آهنگسازی صادق آزمند و خوانندگی حسین صفامنش و صادق آزمند رفتیم که طی سه فصلی که در مقاطع مختلف زمانی روی آنتن شبکه یک سیما رفت با استقبال چشمگیر مخاطبان رو به رو شد. استقبالی که چه در حوزه محتوایی و چه در حوزه موسیقایی خود دربرگیرنده جذابیت‌ها و مولفه‌هایی بود که تولید مجموعه را تا فصل چهارمش کشانده و عواملش قرار است طی ماه‌های آینده، فصل دیگری از این سریال طرفدار را تولید کنند.مجموعه «نون خ» به نویسندگی امیر وفایی و کارگردانی سعید آقاخانی که گویا مخفف نام و نام خانوادگی شخصیت اصلی سریال به نام نورالدین خانزاده است در نوروز سال ۱۳۹۸ با محوریت روایت بخشی از زندگی مردمان غیور مناطق کردنشین کشور در قالب طرح مسائلی انتقادی و اجتماعی با زبان طنز روی آنتن رفت و بعد تر در دو فصل دیگر طی سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ پیش روی مخاطبان قرار گرفت. مجموعه‌هایی که بعد از پخش هر فصل در قالب‌های مختلف از شبکه‌های دیگر رسانه ملی نیز پخش شد و حتی در بازپخش نیز مورد استقبال قرار گرفت. به طوری که می‌توان چنین قلمداد کرد که این سریال در کنار مجموعه پرطرفدار دیگری چون «پایتخت» همواره جزو پربیننده‌ترین سریال‌های تلویزیون در این سال‌ها لقب گرفته‌اند.اما فارغ از جذابیت‌های محتوایی که این سریال با استفاده از ابزارهای موثری چون متن، کارگردانی و بازیگری داشت، این موسیقی متن و تیتراژ سریال «نون خ» به آهنگسازی صادق آزمند بود که به دلیل جغرافیای داستان که در مناطق کرد نشین کشورمان به بینندگان ارائه شد دربرگیرنده ارائه نوعی از موسیقی شد که محور اصلی آن موسیقی نواحی استان‌های کردستان و کرمانشاه و دیگر مناطق کرد نشین کشورمان بود و به شدت مورد توجه قرار گرفت.شرایطی که در فصل‌های اول و دوم و سوم سریال به تناوب طراحی که گروه آهنگسازی سریال در نظر گرفته بودند با تلفیقی از سایر انواع موسیقی با موسیقی اقوام ایران حال و هوای متفاوتی را به موسیقی سریال داد.استفاده از صدای اصیل و جادویی تعدادی از خوانندگان پیشکسوت و جوان موسیقی منطقه کردستان از جمله محمد میرازوندی با اثر «بی براری»، «شیرین شیرین»، مظهر خالقی با آثار «بوی دینم»، «لای لای»، «خال دانه استفاده توامان از خوانندگان پیشکسوت و جوان موسیقی منطقه کردستان ایجاد کننده شرایطی شد که موسیقی سریال «نون خ» را تبدیل به یکی از مولفه‌های مهم معرفی و یادآوری سریالی کرد که در حوزه موسیقی دین خود را تا حد زیادی به موسیقی منطقه کردستان ادا کرده است دانه»، حسن زیرک با آهنگ‌های «امرو بهاره»، «هه وری لار» و «هرتوم ده وه»، حسین صفامنش با آهنگ «زماون»، گروه کامکارها با آهنگ «خوشه هه ورامان»، سید علی اصغر کردستانی با آهنگ «غمگینو دل پشیوم»، ناصر رزازی با آهنگ «بارانه و بارانه»، حشمت الله لرنژاد با آهنگ «آشفته حالم له غمت» نیز ایجاد کننده شرایطی شد که موسیقی سریال «نون خ» را تبدیل به یکی از مولفه‌های مهم معرفی و یادآوری سریالی کرد که در حوزه موسیقی دین خود را تا حد زیادی به موسیقی منطقه کردستان ادا کرده است. شرایطی که در قالب‌های متنوعی با استفاده و تلفیق از سایر انواع موسیقی همراه شد و تلاش کرد تا مخاطبان نسل میانی و جوان هم با این موسیقی ارتباط خوبی بگیرند.البته در کنار این موسیقی‌هایی که به آن اشاره و حین پخش قسمت‌های مختلف سریال به تناسب حال و هوای محتوای داستان در موسیقی متن از آن استفاده شد، این موسیقی تیتراژهای نون خ بودند که توانستند مورد توجه قرار بگیرند.موسیقی‌هایی که در فصل اول و دوم با صدای صادق آزمند و جلال محمدیان پیش روی مخاطبان قرار گرفت و در فصل سوم نیز با صدای حسین صفامنش بر اساس ترانه قدیمی «لیلیم لی» به عنوان موسیقی تیتراژ انتخاب شد، ترانه‌ای که اگرچه در قالب بازسازی شده است موجب بروز حاشیه‌هایی هم شد، اما هرچه بود توانست با استقبال بسیار خوب بینندگانی مواجه شود که طی این سال‌ها شنونده اثر چندان متفاوتی غیر از موارد انگشت شمار در حوزه تیتراژها نبودند.موسیقی سریال «نون خ» صدای مردمان شریف کرد استصادق آزمند آهنگساز سریال تلویزیونی «نون خ» چندی پیش بود که در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه نهایت تلاش خود را انجام داده که موسیقی متن این سریال با بهره مندی از ظرفیت‌های بومی موسیقی مناطق کردنشین ایران ساخته شو د گفت: حضور در سریال «نون خ» برای من یک افتخار بزرگ بود. رگ و ریشه مادری‌ام به این منطقه باز می‌گردد و این سریال هم از جنس مردم کردستان است و توانسته با زبان طنز دردهای مشترک مردم شریف این منطقه را به تصویر بکشد. بنابراین حال خوبی داشتم که در این پروژه حضور پیدا کردم. البته در این چارچوب حضور هنرمندی چون سعید آقاخانی نیز شرایطی را فراهم کرد که با انگیزه بیشتری برای این سریال آهنگسازی کنم. سریال «نون. خ» فارغ از جذابیت‌های بصری و محتوایی که به لحاظ کمدی توانسته با استقبال مردم روبه‌رو شود، یک سریال دغدغه‌مند به معنا و مفهوم کلمه است که در آن مشکلات مردم مناطق کردنشین از جمله نداشتن شغل و بلایای ناشی از وقوع زلزله‌های چند سال اخیر به درستی و بدون اغراق در آن به تصویر کشیده است و اتفاقاً همین موضوع باعث شد که با صحبت‌ها و ایده‌پردازی‌های مستمری که با کارگردان، تهیه‌کننده و گروه نگارش اثر داشتیم به فضای موسیقایی دست پیدا کنیم. شرایطی که نشان بدهد مردم عزیز و غیرتمند این منطقه با وجود تمام مشکلات و گرفتاری‌هایی که در بسیاری از مقاطع آن‌ها با در مصائب و مشکلات فراوانی قرار می‌دهد در نهایت نشاط و سرزندگی را انتخاب کرده و آن را نیز به دیگران منتقل می‌کنند.این آهنگساز و خواننده بیان کرد: گرچه در محوریت اصلی ساخت موسیقی سریال، سازهایی چون کمانچه نقش اساسی دارند اما آنچه مدنظر ما بوده اجرای نوعی از موسیقی جدی و تامل‌برانگیز در قواره شخصیت‌سازهای ایرانی برای بیان مشکلات و مصائب مردم مناطق کردنشین و حرکت به سمتی از طنز و کمدی است که این غم پردرد را التیام بخشد. شرایطی که هیچ‌گاه مردم کُرد را ناامید نکرده و آن‌ها را همواره مردمانی سرشار از انرژی و محبت معرفی می‌کند. به هر حال سریال «نون. خ» حرف مردم کرد است که ما در موسیقی آن نیز تلاش کردیم تکمیل کننده چنین فضایی باشیم.آزمند در آن دوران که مخاطبان شاهد پخش فصل سوم سریال نبودند، درباره قطعه‌های باکلام سریال که با صدای او و دیگر خوانندگان کرد در موسیقی تیتراژ سریال جای گرفت، گفت: در تیتراژ آغازین سریال که آوای آن با صدای خودم است کوشش کردم با استفاده از برخی ملودی‌ها و مقام‌های جذاب موسیقی کردی که برگرفته از یک استاد موسیقی با نام «شاکرو» است، موسیقی کردهای کرمانج را معرفی کنیم. این هنرمند از هنرمندان بسیار شناخته و معتبر موسیقی کردی بوده که در سبک خوانش خود یکی از بهترین‌ها بود. او از جمله هنرمندانی است که در ازمیر ترکیه وفات کرده و از سرآمدان موسیقی کردهای کرمانجی بود. علاوه‌بر این استفاده از صدای استادانی چون حسن زیرک و مظهر خالقی نیز یکی دیگر از اتفاقاتی بود که در موسیقی این سریال از آن استفاده کردیم و در این راه از مدیران سازمان صداوسیما و مهدی فرجی تهیه‌کننده نیز بسیاری قدردانی می‌کنم که شرایط پخش این آثار را بعد از سال‌ها در یک برنامه پربیننده تلویزیونی فراهم آوردند تا بتوانیم موسیقی کردی به جا مانده از دهه‌های قبل را به مخاطبان معرفی کنیم. البته این نکته را هم بگویم که تصمیم‌گیری برای گنجاندن صدای خوانندگان مطرح موسیقی کردی در شرایطی بود که پیش‌تر نیز با سعید آقاخانی به این نتیجه رسیده بودیم که حتماً از این نوع موسیقی‌ها غیر از تیتراژ و مواردی از این دست استفاده کنیم که خوشبختانه با استقبال خوب او مواجه شد که در هر فرصتی بتوانیم برای معرفی موسیقی نواحی کرد کارهایی را انجام دهیم. در زمینه تیتراژ هم باید بگویم که غیر از بخش فارسی کار که خوانش آن به عهده من بود. حسین صفامنش از خوانندگان محبوب موسیقی کردی نیز بخش کردی کار را اجرا کرد که انصافاً کمک‌های زیادی به من داشت.اما از اینها که بگذریم این موسیقی تیتراژ فصل سوم سریال «نون خ» سعید آقاخانی بود که نظر به طراحی و ایده پردازی گروه طراحی تیتراژ و همچنین آهنگساز اثر شرایط متفاوتی را برای سازندگان این موسیقی رقم زد و موجب شد که این ملودی کمی بیشتر از موسیقی تیتراژ دو فصل ۱ و ۲ به چشم آمده و مورد توجه بینندگان سریال قرار بگیرد. ملودی که به واسطه یک اثر پرطرفدار که با حرف و حدیث‌هایی هم که به لحاظ پیشینه ملودی رو به رو بود با صدای حسین صفا منش و تنظیم آزمند تبدیل به گل سرسبد موسیقی تیتراژهای منتشر شده از مجموعه نون خ شد.ناصر رزازی، ابراهیم تاتلیس، حسین صفامنش و چند داستان دیگرحسین صفا منش از خوانندگان مطرح این سالهای موسیقی کشورمان که تلاش کرده به واسطه و محوریت قرار دادن موسیقی منطقه کردستان و تلفیق آن با مولفه‌های موسیقی پاپ تماشاگران زیادی را به سمت آثار و کنسرت‌هایش جلب کند، چندی پیش بود که در پاسخ به پرسش خبرنگار مصاحبه کننده از او درباره حضورش در سریال نون خ و دستاوردهایی که برای او داشته سئوالاتی را مطرح کرده بود، توضیح داد: من سوالی از شما شرایط نامطلوب حاکم بر روابط پشت پرده‌ای در حوزه موسیقی تیتراژهاست که موجب فروپاشی، تنزل و حتی ارتقا خوانندگان و هنرمندانی می‌شوند که برخی از آنها شایسته ارتقا و برخی هم اصلاً در چارچوب‌های استاندارد حضور در چنین پروژه‌هایی را ندارند دارم؛ من به عنوان خبرنگار، شما به عنوان حسین صفامنش. آیا اگر تیتراژ سریال «نون. خ» را یک ناخواننده، یک نفر که صدا نداشت، یک نفر که صرفاً پولی به کارگردان داده بود تا تیتراژ بخواند و کارگردان هم پذیرفته بود، می‌خواند باز هم می‌توانست موفق شود!؟ پس «نون. خ» راهی بود برای اینکه من به ایران معرفی شوم. «نون. خ» آینه‌ای بود که مرا منعکس کرد؛ بی آنکه چیزی از من بکاهد یا بر من بیفزاید، من را منعکس کرد، مانند آینه که روبه‌رویش می‌ایستیم و خوبی‌ها و بدی‌های خود را بی‌واسطه در آن می‌بینیم. به نظر من موفقیت تیتراژ «نون. خ» در این بود که کارگردان، آهنگساز و تنظیم‌کننده‌اش فوق‌العاده باهوشند. چرا؟ چون می‌توانستند مثل دیگر سریال‌های صداوسیما که من خود جزو منتقدانش هستم یک ناخواننده را به صرف اینکه پول داده است و دوست دارد معروف شود، انتخاب کنند. ناخوانندگان بسیاری هستند که پول می‌دهند و کارگردان هم متوجه نیست که دارد به ضرر سریال خودش کار می‌کند، اتفاقی که خوشبختانه در «نون. خ» رخ نداد و خوشبختانه هم سریال و هم تیتراژ در جذب مخاطب موفق عمل کردند و در نتیجه حاصل کار به دل مخاطب نشست.این خواننده در ادامه این گفتگوی رسانه‌ای با «خبرآنلاین» بود که در جواب سئوالی مبنی بر حاشیه‌های به وجود آمده در اصیل بودن قطعه «لیلیم لیل» که محتوای اصلی موسیقی تیتراژ سریال نون خ را شامل می‌شود، تاکید کرد: اصل این قطعه نه کردی است و نه ترکی بلکه یونانی است. ببینید چه قدر زیباست. ما کجا، یونان کجا!؟ اصل «لیلیم لیل» یونانی است و در سال ۱۹۷۴ به ترکی استانبولی تبدیل شده و سپس آقای ابراهیم تاتلیس آن را در سال ۱۹۸۵ خوانده است و در سال ۱۹۹۱ هم خواننده کرد خودمان؛ استاد ناصر رزازی آن را به کردی شنیدنی کرده است و حالا کار من بسیار سخت بود چون به خاطر اینکه من میان دو هنرمند بزرگ گیر کرده بودم. از یک طرف ابراهیم تاتلیس و از طرف دیگر ناصر رزازی، حالا من در این میان باید امضای خودم را پیدا می‌کردم و به گونه‌ای می‌خواندم که کسی نگوید ابراهیم تاتلیس کجا و این کجا!؟ یا ناصر رزازی کجا و این کجا!؟ و خوشبختانه سبکی که اجرا کردم، سبک خودم بود، یعنی نمک خودم را به آن اضافه کردم و برای همین بود که قشنگ شد و به دل نشست.صفا منش در بخش دیگری از این گفتگو بود که درباره شرایط هنری خود بعد از اجرای این قطعه گفت: «چند وقت پیش یک پیشنهاد داشتم. رابطین یکی از سریال‌ها با مدیر برنامه‌ام تماس گرفته و گفته بود ما سریالی ۳۰ قسمتی داریم که در بهترین ساعت پخش خواهد شد و قیمتش ۱۴۰ میلیون تومان است. مدیر برنامه‌ام با من تماس گرفت و گفت گفته‌اند ۱۴۰ میلیون تومان. گفتم خیلی خوب است اگر می‌خواهند ۱۴۰ میلیون تومان بدهند!؟ گفت نه! ما باید ۱۴۰ میلیون تومان بدهیم. گفتم یعنی چه!؟ گفت این‌ها فکر کرده‌اند شما برای خواندن تیتراژ سریال «نون. خ» پول داده‌اید و وقتی گفته‌ام ما اصلاً پولی پرداخت نکرده‌ایم، گفته‌اند مگر می‌شود!؟ ببینید در این حد اوضاع بد است و ظاهراً ۱۴۰ میلیون تومان مبلغ کمی است و ناخواننده‌ها بالای ۶۰۰، ۷۰۰ میلیون تومان می‌دهند تا تیتراژ بخوانند.به هر حال همان گونه که قبلاً هم درباره اوضاع نابسمان سفارش موسیقی تیتراژها به طرح نکاتی پرداخته بودیم، شرایطی که حسین صفامنش به آن اشاره داشته، شرایط نامطلوب حاکم بر روابط پشت پرده‌ای در حوزه موسیقی تیتراژهاست که موجب فروپاشی، تنزل و حتی ارتقا خوانندگان و هنرمندانی می‌شوند که برخی از آنها شایسته ارتقا و برخی هم اصلاً در چارچوب‌های استاندارد حضور در چنین پروژه‌هایی را ندارند. موضوعاتی بسیار مهم که شوربختانه در آن برخی از تهیه کنندگان و هنرمندان موسیقی نقش‌هایی را بازی می‌کنند اما چون ماجرا در پشت درهای بسته اتفاق می‌افتد کسی از ماجرا خبردار نمی‌شود.اگرچه آن گونه که از صحبت‌های دست اندرکاران مجموعه «نون خ» استنباط می‌شود خوشبختانه چنین فرآیندی در ساخت موسیقی تیتراژ این مجموعه دخیل نبوده و شرایطی را ایجاد کرده که این موسیقی تیتراژ در قالب ایده پردازی مناسب در تنظیم و اجرایش مورد توجه مخاطبان قرار گرفته و آن را تبدیل به یک خاطره موسیقایی ماندگار نماید.