اطلاعات/ « مشکل اتحادیه اروپا با ترکیه » عنوان یادداشت روزنامه اطلاعات به قلم دکتر شبان شهیدی مؤدب است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:مهاجمان ترک عثمانی، سال ۱۴۵۳میلادی در نبردی که ۴۳ روز به طول انجامید، پایتخت امپراطوری روم شرقی را تصرف کردند و پرچم اسلام را برفراز یکی از مهم‌ترین مکان‌های نمادین مسیحیت ارتودکس برافراشتند و به سلطه ۱۱۰۰ساله امپراطوری روم شرقی پایان دادند. از زمان جنگ‌های صلیبی که ۱۷۷سال ادامه یافت و در نهایت با تفوق سپاهیان صلاح‌الدین ایوبی برصلیبیون اروپای مسیحی در دهکده حطین پایان گرفت، پیروزی ترکان عثمانی دومین دستاورد بزرگ مسلمانان علیه جهان مسیحیت به شمار می‌رود. با پیروزی بر ارتش مسلمانان در گرانادا و اخراج مسلمانان از اندلس در سال ۱۴۹۲میلادی، مسیحیان انتقام از دست‌دادن قسطنطنیه را گرفتند. پیش از آن در سال ۷۱۱ میلادی، سپاه اسلام به فرماندهی طارق‌ ابن زیاد از تنگه جبل‌الطارق گذشته بود و امویان در بخش اعظم شبه جزیره ایبریا، جنوب اسپانیای کنونی، حکومتی را تأسیس کرده بودند که ۷ قرن دوام آورده بود.سلاطین قدرتمند عثمانی تا پشت دروازه‌های شهر وین در اطریش امروزی پیش رفتند و از حجاز تا فلسطین، و از شرق اروپا تا افریقای شمالی را به زیر سلطه خود در آوردند. در قرن نوزدهم این امپراطوری مقتدر رو به افول نهاد و دربار اسلامبول غرق در فساد شد؛ به‌گونه ای که به نام «مرد بیمار اروپا شهرت یافت.» کشورهای بزرگ اروپا با وام‌های هنگفتی که به امپراطوری دادند، سلطه مالی خود را بر آن گستردند و نهایتا هم با انتخاب اشتباهی که سلطان عبدالحمید دوم عثمانی کرد و در ۱۱ نوامبر ۱۹۱۴ در کنار آلمان قرار گرفت، متصرفات عثمانی در جنگ جهانی اول از هم پاشید و فقط ترکیه کنونی باقی ماند. از عوارض این فروپاشی، سلطه آل سعود بر کل عربستان، اعلام حمایت لندن توسط لرد بالفور وزیر خارجه انگلیس برای «تشکیل یک وطن برای یهودیان در فلسطین»، سلطه انگلستان بر عراق کنونی و سلطه فرانسه بر سوریه و لبنان بود.در تاریخ ۲۹ اکتبر ۱۹۲۳ جمهوری ترکیه، تشکیل و کمال آتاتورک، نخستین رئیس‌جمهوری آن شد. درجنگ جهانی دوم، ترکیه عملا بی‌طرفی خود را حفظ کرد ولی در فوریه ۱۹۴۵ به آلمان و ژاپن اعلان جنگ داد، بدون آنکه نیرویی را علیه این دو کشور وارد کارزار کند. همچنین با نگرانی‌ای که آنکارا از مطامح استالین برای سلطه بر آبراه‌های استراتژیک خود داشت، در ۱۸ فوریه ۱۹۵۲ وارد پیمان نظامی آتلانتیک شمالی یا ناتو شد و در جنگ کره نیز واحدهایی از نیروی‌های نظامی آن کشور در کنار ارتش امریکا جنگیدند و ۷۳۱ نفر تلفات دادند. در پی کودتایی که با حمایت حکومت سرهنگ‌ها در قبرس انجام شد، ارتش ترکیه در ۲۰ ژوئیه ۱۹۷۴، نزدیک به ۳۷در صد خاک این جزیره را اشغال کرد. این یورش نظامی در واقع نخستین قدم برای پیدایش مشکلات آتی بین دو عضو پیمان ناتو یعنی ترکیه و یونان و به تبع آن بین ترکیه و جامعه اروپا بود که اشغال قبرس را نقض قوانین بین‌الملل می‌دانست.در سال‌های۱۹۶۰، ۱۹۷۱ و ۱۹۸۰ به بهانه جلوگیری از بی‌نظمی‌های داخلی و برقراری امنیت، ژنرال‌های ترکیه سه بار در این کشور کودتا کردند، که آخرین آن توسط ژنرال کنان اورن رئیس ستاد ارتش ترکیه صورت گرفت. سرانجام در انتخابات سال ۱۹۸۳ احزاب سیاسی به قدرت رسیدند و در سال ۲۰۰۱ رجب طیب اردوغان که قبلا شهردار پایتخت بود، با تأسیس حزب عدالت و توسعه و اعلام تقید خود به برقراری حکومتی مردمسالار به تحبیب قلوب کشورهای عضو اتحادیه اروپا پرداخت و آرام آرام نظامیان را از صحنه سیاسی خارج کرد و وارد پیمان گمرکی با اتحادیه اروپا شد و تلاش برای عضویت کشورش در این اتحادیه را آغاز کرد. لیکن از سال ۲۰۰۵ عملا عضویت ترکیه، به این دلیل که «کشوری خیلی بزرگ و خیلی فقیر» و شاید هم چون مسلمان بود، به تعویق افتاد. اردوغان که طی سه دوره نخست‌وزیری با مشکلات داخلی حزبی به‌خوبی آشنا بود، در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۴ پیروز شد؛ لیکن دو سال بعد، گرفتار یک کودتای نظامی شد و با خنثی کردن آن، هزاران نفر ازافسران ارتش، قضات، معلمان و کارمندان دولت را برکنار یا زندانی کرد. فتح‌الله گولن، متحد قبلی او، متهم اصلی و طراح کودتا قلمداد شد و اردوغان از مقامات امریکایی خواست او را تحویل دهند؛ زیرا این رهبر پیر در امریکا سکنی گزیده بود.شکر آب شدن رابطه اردوغان با اتحادیه اروپا، که او را به دیکتاتوری و نقض حقوق بشر متهم کرده بودند، شدت یافت و رئیس‌جمهوری ترکیه که با مشکلات اقتصادی و سقوط ارزش لیر درگیر شده بود، پس از سرخوردگی از اتحادیه اروپا به دنیای اسلام روی آورد و در چند جبهه به تهاجم دیپلماتیک پرداخت. ابتدا با نمایش‌های ماهرانه، خود را مدافع حقوق فلسطینیان نشان داد و از اختلاف قطر با عربستان و امارات استفاده کرد و به این کشور نیروی نظامی فرستاد. سپس برای زیر فشار گذاشتن اتحادیه اروپا، سیل پناهندگان سوری را روانه اروپا کرد و با این اقدام موفق شد قول دریافت ۵ میلیارد یورو کمک را از اتحادیه بگیرد و حتی اصرار ورزید که اتباع ترک بدون ویزا برای کار به اروپا بروند. همچنین از اقدام جنایتکارانه قتل یک روزنامه‌نویس سعودی که درداخل کنسولگری عربستان در ترکیه کشته شد، بیشترین بهره‌برداری را کرد؛ زیرا مدعی شده بود که کودتا علیه او با حمایت ریاض صورت گرفته است. در سوریه نیز به روسیه نزدیک و موفق شد سامانه اس ۴۰۰ را از مسکو بخرد. به لیبی نیروی نظامی فرستاد و علیه ژنرال حفتر که فرانسه و امارات از او پشتبانی می‌ک‍نند، وارد عمل شد. به مدیترانه شرقی کشتی اکتشافی گاز در دریای اژه فرستاد که با مقاومت یونان و مخالفت اتحادیه اروپا مواجه شد و نهایتا بعد از سخنان رئیس‌جمهوری فرانسه در دانشگاه سوربن که در برابر تابوت حاوی جسد یک معلم تاریخ که کاریکاتور پیامبر اسلام را در کلاس درس نشان داده بود و چند روز بعد توسط یک جوان مسلمان چچنی به قتل رسید، گفته بود کشیدن کاریکاتور متوقف نخواهد شد؛ رئیس‌جمهوری فرانسه را به داشتن ناراحتی روانی متهم کرد و در لباس تمام‌قد مدافع پیامبر، خواستار تحریم کالاهای فرانسه در ترکیه شد. متعاقبا هم برقراری روابط سیاسی بین تل‌آویو و ابوظبی را به باد انتقاد گرفت. این درحالی بود که خود ترکیه چندین دهه قبل، رژیم صهیونیستی را به رسمیت شناخته و با آن سفیر مبادله کرده بود.آخرین اقدام رئیس‌جمهوری ترکیه در کنار آذربایجان قرارگرفتن در جنگ ۴۰ روزه باکو با ایروان بود تروریست‌های مستقر در سوریه را به مرز ارمنستان فرستاد تا در کنار نیروهای آذری با ارامنه بجنگند و پهپادهای پیشرفته خود را در اختیار باکو گذاشت تا ضربات کاری به ارتش ارامنه وارد کنند و مقدمات شکست آن را فراهم آورد. در این اقدام نیز اتحادیه اروپا کمک ترکیه به باکو را تقبیح کرد و به‌ویژه دولت فرانسه تصمیم گرفت که در اجلاس سران اتحادیه اروپا مقدمات تحریم ترکیه را مهیا کند.آقای اردوغان در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه گذشته، در باکو حضور یافت و در جشن پیروزی که الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان ترتیب داده بود شرکت کرد و در مراسم رژه نیروهای مخصوص کلاه آبی ارتش ترکیه در خیابان معروف نفتچیلر، به ایراد سخن پرداخت و ابیاتی را درباره جدایی رود ارس خواند که با اعتراض رسمی وزارت خارجه ما مواجه شد و مراتب نارضایتی کشورمان نیز به سفیر ترکیه که به وزارت خارجه فراخوانده شده بود ابلاغ شد.اتحادیه اروپا نیز چند روزقبل، ضمن تقبیح اقدامات «تهاجمی و غیرقانونی» ترکیه، تحریم جدیدی علیه این کشور اعلام کرد که گرچه شدید نبود، لیکن پاسخ رئیس‌جمهوری فرانسه به آقای اردوغان بود. ضمن اینکه آقای اردوغان در سخنرانی خود در باکو گفت که نخست وزیر ارمنستان باید از قدرت کنار رود. گفته می‌شود که رئیس‌جمهوری ترکیه، نیکل پاچینیان نخست وزیر ارمنستان را مانعی در مقابل تشکیل اتحادیه‌ای متشکل از ترکیه، آذربایجان روسیه و ایران می‌داند؛ در حالی که چنین دخالت آشکاری در امور داخلی ارمنستان مورد تأیید اتحادیه اروپا نیست.رئیس‌جمهوری ترکیه که رویای تشکیل امپراطوری عثمانی را در سر می‌پروراند، به عمل‌گرایی شهرت دارد؛ به‌گونه‌ای که او چند وقت بعد پس از تهاجم به حریف خود، به طرف او دست دوستی دراز می‌کند. لذا این احتمال وجود دارد که او با اعضای اتحادیه اروپا در مراسمی دست دهد و خوش‌و‌بش‌کند؛ زیرا ۵۰ در صد سرمایه‌گذاری و تجارت ترکیه با اتحادیه اروپا گره خورده است. البته آقای اردوغان در اتحادیه به حمایت آلمان و تاحدودی اسپانیا و ایتالیا چشم دوخته است. گفته می‌شود که او از غربی‌ها دلخور است که چرا تا این اندازه به برقراری روابط امارات با اسرائیل بها می‌دهند؛ در حالی که به ترکیه که در واقع در این راه پیشگام بوده توجهی مبذول نمی‌کنند.ترکیه، همسایه مهم ایران است و ملت ترکیه با ایرانی‌ها مشترکات فراوان تاریخی و دینی دارند. روابط دو کشور نیز در سطح بالایی قرار دارد و جمهوری اسلامی ایران از پیشرفت‌های مردم ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان ناخرسند نخواهد بود. از سویی هر دو کشور در منطقه پربحرانی واقع شده‌اند که با اتفاق نظر و معاضدت یکدیگر بهتر می‌توانند بر مشکلات فائق آیند. با این حال اگر این خبرهایی که جسته و گریخته‌ به گوش می‌رسد صحت داشته باشد که یکی از هدف‌های آقای اردوغان در سفر به باکو، گرفتن یک پایگاه نظامی از کشور آذربایجان است؛ ضمن احترامی که برای مردم و رهبران آذربایجان و ترکیه قائل هستیم و نقش ترکیه در پیروزی ارتش آذربایجان نیز بر کسی پوشیده نیست، از نظر روابط تهران-باکو این نکته نمی‌تواند پنهان بماند که ترکیه عضو پیمان نظامی ناتو است و آنچنان که گفته می‌شود امریکا نیز در پایگاه نظامی خود در ترکیه سلاح اتمی مستقر کرده است. لذا اعطای امتیاز پایگاه نظامی به ترکیه به‌معنای استقرار ناتو در همسایگی ما و کشور روسیه در کنار مرزهای شمالی ایران خواهد بود. در این رابطه از وزارت امور خارجه انتظار می‌رود که تحرکات یاد شده را با دقت پیگیری کند و گرچه شعار آقای اردوغان درباره کشور آذربایجان «دوملت با یک حکومت» است؛ اما ایران نیز که ملت آذربایجان را ملت برادر می‌داند و مشترکات مهم تاریخی و دینی با آن انکارناپذیر است و از زبان رهبر انقلاب از تمامیت ارزی کشور همسایه دفاع کرده است، انتظار ندارد که مقتضیات حسن همجواری نادیده گرفته شده و اقداماتی صورت گیرد که مصالح مشترک در آنها رعایت نشود.